KABANATA IV : KARAPATAN SA SARILING PAMAMAHALA AT KAPANGYARIHAN

Seksyon 13. Sariling Pamamahala. Kinikilala ng
Estado ang likas na karapatan ng mga Katutubong
Pamayanang Kultural/Katutubong Pamayanan sa sariling
pamamahala at sariling pagpapasya at iginagalang ang
kanilang mga kaugalian, gawi at linangan/institusyon. Sa
gayon, titiyakin ng Estado ang karapatan ng Katutubong
Pamayanang Kultural/Katutubong Pamayanan na
malayang itaguyod ang kanilang pangkabuhayan, panlipunan at pangkulturang pag­unlad.
Seksyon 14. Tulong sa mga Nagsasariling Rehiyon. Patuloy na palalakasin at itataguyod ng Estado ang mga
nagsasariling rehiyon na nilikha sa ilalim ng Saligang
Batas kung kanilang hihilingin o kakailanganin. Gayundin, hihikayatin ng Estado ang ibang Katutubong
Pamayanang Kultural/Katutubong Pamayanan na hindi
kasama o nasa labas ng Muslim Mindanao at Cordillera
na gamitin ang anyo at laman ng kanilang mga gawi sa
buhay na maaring kaugma ng batayang mga karapatang
itinakda sa Saligang Batas ng Republika ng Pilipinas at
iba pang kinikilalang pandaigdigang karapatang pantao.
Seksyon 15. Sistemang Pangkatarungan, Mga
Linangan/Institusyon sa Pag­aayos ng mga
Tunggalian, Mga pamamaraan sa Paglikha ng
Kapayapaan. Ang mga Katrutubong pamayanang
Kultural/Katutubong Pamayanan ay may karapatang
gamitin ang kanilang sariling pamamaraang
pangkaturungan na pangkaraniwang tinatanggap, mga
linangan/instiutsyon sa pag­aayos ng tunggalian, mga
pamamaraan sa paglikha ng kapayapaan o mga
kaparaanan at iba pang mga katutubong batas at
kasanayan sa loob ng kanilang kaukulang pamayanan na
maaaring kaugma ng pambansang sistemang
pangkatarungan at ng pandaigdigang karapatang pantao.
Seksyon 16. Karapatang Lumahok sa Pagpapasya. Ang mga Katutubong Pamayanang Kultural/Katutubong
Pamayanan ay may karapatang lumahok nang ganap,
kung kanilang mamarapatin, sa lahat ng mga antas ng
pagpapasya sa mga bagay na maaaring makaapekto sa
kanilang mga karpatan, buhay at kahihinatnan sa
pamamagitan ng mga paraang sila mismo ang pipili, gayundin upang panatilihin at paunlarin ang kanilang

sariling katutubong balangkas pampulitika. Dahil
ditto, titiyakin ng Estado na ang mga katutubong
balangkas pampulitika. Dahil ditto, titiyakin ng Estado
na ang mga katutubo ay mabibigyan ng kinatawan sa
mga pangkat na gumagawa ng pasya at iba pang local
na konsehong lehislatibo.
Seksyon 17. Karapatang Itakda at Pagpasyahan
kung anu­ano ang Pangunahing Gawain para sa
Kaunlaran. Ang mga katutubong Pamayanang
Kultural/Katutubong Pamayanan ay may karapatang
itakda at pagpasyahan ang kanilang sariling mga
prayoridad sa pagpapaunlad na makakaapekto sa
kanilang mga buhay, paniniwala, linangan/insitutsyon, o pangispiritwal na katauhan, at an gmga lupang
kanilang pagmamay­ari, sinasaklaw o ginagamit. Sila
ay lalahok sa mga pagbubuo, pagsasagawa at pagtatasa
ng mga patakaran, plano at programa para sa
pambansa, panrehiyon at panlokal na pagpapaunlad na
maaaring tuwirang makaapekto sa kanila.
Seksyon 18. Katutubong Barangay. Ang mga
Katutubong pamayanang Kultural/Katutubong
Pamayanan na naninirahan sa magkakaratig na mga
lugar o pamayanan kung saan sila ang bumubuo ng
higit na nakakarami sa populasyon, ay maaaring
magbuo o magtatag ng isang hiwalay na baranggay
sang­ayon sa itinakda ng Kodigo ng Local na
Pamahalaan hinggil sa pgbubuo ng katutubong
baranggay.
Seksyon 19. Gampanin ng mga Samahang Pantao.
Kinikilala at iginagalang ng Estado ang gampanin ng
mga nagsasariling samahan ng mga Katutubong
Pamayanang Kultural/Katutubong Pamayanan upang
maipagpatuloy at mapangalagaan ang kanilang
marapat at sama­samang mga interes at adhikain sa
pamamagitan ng mapayapa at matuwid na
pamamaraan.
Seksyon 20. Mga Pamamaraan sa Paglinang at
Pagbibigay Kapangyarihan sa mga Katutubong
Pamayanang Kultural/Katutubong Pamayanan. Ang pamahalaan ay magbubuo ng mga pamamaraan
para sa ganap na pag­unlad/pagka­maykapagyarihan
ng sariling mga linangan/institusyon at pagkukusa ng
mga Katutubong Pamayanang Kultural/Katutubong
Pamayanan at, kung kinakailangan, ibibigay ang mga
kinakailangan, ibibigay ang mga kinakailangang
tulong para ditto.