KAPITULO VII NASYONAL NGA KOMISYON SA MGA LUMAD (NCIP)

GIPADAYAG ni SEC. 38. National Commission on Indigenous Cultural
Communities/lndigenous Peoples (NCIP). - Aron matuman ang mga polisiya nga gilatid
dinhi, kinahanglang mugnaon ang National Commission on ICCs/IPs (NCIP), nga mao
ang nag-unang ahensya sa gobyerno nga responsable sa pagporma ug pagpatuman sa mga
polisiya, plano ug programa sa pagpasiugda ug pagpanalipod sa mga katungod ug
kaayohan sa mga Lumadnong Komunidad/Katawhang Lumad ug ang pag-ila sa ilang
ancestral domains ingon man sa ilang mga katungod niini.
GIPADAYAG ni SEC. 39. Mandate. - Ang NCIP kinahanglang manalipod ug magpasiugda
sa interes ug kaayohan sa mga Lumadnong Komunidad/Katawhang Lumad nga may
pagtagad sa ilang mga pagtuo, kostumbre, tradisyon ug institusyon.
GIPADAYAG ni SEC. 40. Komposisyon. - Ang NCIP mahimong usa ka independenteng
ahensya ubos sa Opisina sa Presidente ug gilangkuban sa pito (7) ka Komisyoner nga sakop sa
mga Lumadnong Komunidad/Katawhang Lumad, usa (1) niini ang mahimong Chairperson.
Ang mga Komisyoner kinahanglang itudlo sa Presidente sa Pilipinas gikan sa listahan sa mga
rekomendasyon nga gisumite sa tinuod nga ICCs/ IPs: Sa kondisyon, nga ang pito (7) ka
Komisyoner kinahanglang itudlo ilabina gikan sa matag usa sa mosunod nga etnograpikong
mga dapit: Rehiyon I ug Cordilleras, Rehiyon II, ang ubang bahin sa Luzon, Mga Grupo sa
Isla lakip ang Mindoro, Palawan, Romblon, Panay; Northern ug

Kasadpang Mindanao; Habagatan ug Sidlakang Mindanao; ug Central Mindanao: Sa ato pa,
nga labing menos duha (2) sa pito (7) ka Komisyoner mga babaye.
GIPADAYAG ni SEC. 41. Kwalipikasyon, Pagdumala, Kompensasyon. - Ang Chairperson ug
ang unom (6) ka Komisyoner kinahanglang mag-apil sa natural born Filipino citizens,
bonafide nga membro sa ICCs/Katawhang Lumad nga gi-certify sa iyang tribo,
eksperyensiyado sa ethnic affairs ug kinsa nagtrabaho sulod sa labing menos napulo (10) ka
tuig sa usa ka ICC/IP community ug/o bisan unsang ahensya sa gobyerno nga nalambigit sa
ICC/IP, labing menos 35 anyos, edad ug edad: Gihatag, Nga labing menos duha (2) sa
pito (7) ka mga Komisyoner ang mahimong membro sa Philippine Bar: Sa ato pa, ang mga
membro sa NCIP mohupot sa katungdanan sulod sa tulo (3) ka tuig, ug mahimong ipailalom
sa re-appointment alang sa laing termino: Gawas pa, nga walay tawo nga moalagad sulod sa
kapin sa duha (2) ka termino. Ang pagtudlo sa bisan unsang bakante alang lamang sa wala
pa matapos nga termino sa nag-una ug sa bisan unsang kaso nga ang usa ka membro dili
itudlo o itudlo sa usa ka temporaryo o paglihok nga kapasidad: Kung, sa katapusan, Nga ang

Chairperson ug ang mga Komisyoner adunay katungod sa bayad subay sa Salary
Standardization Law.
GIPADAYAG ni SEC. 42. Pagtangtang sa katungdanan. - Ang bisan kinsang membro sa
NCIP mahimong tangtangon sa katungdanan sa Presidente, sa iyang kaugalingong inisyatiba
o sa rekomendasyon sa bisan unsang lumad nga komunidad, sa dili pa matapos ang iyang
termino alang sa kawsa ug human sa pagtuman sa gikinahanglan nga proseso sa balaod.
GIPADAYAG ni SEC. 43. Pagtudlo sa mga Komisyoner. - Ang Presidente motudlo
sa pito (7) ka Komisyoner sa NCIP sulod sa kasiyaman (90) ka adlaw gikan sa
pagka-epektibo niini nga Balaod.
GIPADAYAG ni SEC. 44. Gahum ug Kalihokan. - Aron matuman ang mandato niini,
ang NCIP kinahanglang adunay mosunod nga mga gahom, hurisdiksyon ug
gimbuhaton:
a) Magsilbi nga nag-unang ahensya sa gobyerno diin ang mga Lumadnong
Komunidad/Katawhang Lumad makapangayo ug tabang sa gobyerno ug isip medium, diin
ang maong tabang mahimong mapaabot;
b) Pagrepaso ug pag-assess sa mga kondisyon sa mga Lumadnong Komunidad/Katawhang
Lumad lakip na ang mga kasamtangang balaod ug polisiya nga may kalabotan niini ug sa
pagsugyot ug mga may kalabotan nga balaod ug palisiya aron matubag ang ilang papel sa
nasudnong kalamboan;
c) Sa paghimo ug pagpatuman sa mga palisiya, plano, programa ug proyekto alang sa
ekonomikanhon, sosyal ug kultural nga kalamboan sa mga Lumadnong
Komunidad/Katawhang Lumad ug sa pagmonitor sa pagpatuman niini;
d) Sa paghangyo ug pag-apil sa mga serbisyo ug suporta sa mga eksperto gikan sa ubang mga
ahensya sa gobyerno o pag-empleyo sa mga pribadong eksperto ug mga consultant ingon nga
gikinahanglan sa pagkab-ot sa mga tumong niini;
e) Pag-isyu ug sertipiko sa yutang kabilin/titulo sa dominyo;
f) Ipailalom sa kasamtangan nga mga balaod, sa pagsulod ngadto sa mga kontrata, mga
kasabotan, o kahikayan, uban sa gobyerno o pribado nga mga ahensya o mga entidad ingon
nga gikinahanglan aron sa pagkab-ot sa mga tumong niini nga Act, ug ubos sa pag-uyon sa
Presidente, sa pagkuha sa mga pahulam gikan sa gobyerno nga mga institusyon sa
pagpahulam ug uban pang mga institusyon sa pagpahulam aron sa paggasto sa mga programa
niini;

g) Aron makigsabot alang sa mga pundo ug sa pagdawat sa mga grant, donasyon, mga gasa
ug/o mga kabtangan sa bisan unsa nga porma ug gikan sa bisan unsa nga tinubdan, lokal ug
internasyonal, ubos sa pag-uyon sa Presidente sa Pilipinas, alang sa kaayohan sa mga
Lumadnong Komunidad/Katawhang Lumad ug mangalagad niini sumala sa mga termino
niini; o kung walay bisan unsang kondisyon, sa ingon nga paagi nga nahiuyon sa interes sa

mga Lumadnong Komunidad/Katawhang Lumad ingon man sa kasamtangang mga balaod;
h) Pag-coordinate sa mga programa ug proyekto sa kalamboan para sa pag-uswag sa mga
Lumadnong Komunidad/Katawhang Lumad ug sa pagdumala sa hustong pagpatuman
niini;
i) Pag-convene sa mga periodic convention o assemblies sa mga IPs para repasuhon,
pag-assess ug pag-propose og mga polisiya o plano;
j) Pagtambag sa Presidente sa Pilipinas sa tanang butang nga may kalabutan sa mga
Lumadnong Komunidad/Katawhang Lumad ug sa pagsumite sulod sa kan-uman (60) ka
adlaw human sa pagtapos sa matag tuig sa kalendaryo, usa ka taho sa mga operasyon ug
mga nahimo niini;
k) Aron isumite sa Kongreso ang angay nga mga sugyot sa lehislatibo nga gituyo aron
ipatuman ang mga palisiya sa ilawom sa kini nga Balaod;
1) Pag-andam ug pagsumite sa angay nga badyet sa Opisina sa Presidente;
m) Pag-isyu ug tukma nga sertipikasyon isip pre-kondisyon sa paghatag ug permit, pag-arkila,
paghatag, o bisan unsang susamang awtoridad alang sa disposisyon, paggamit, pagdumala ug
paggahin sa bisan unsang pribadong indibidwal, korporasyon nga entidad o bisan unsang
ahensya sa gobyerno, korporasyon o subdibisyon niini sa bisan unsang bahin o bahin sa
ancestral domain nga gikonsiderar ang consensus approval sa ICCs/IP;
n) Pagdesisyon sa tanang apela gikan sa mga desisyon ug mga buhat sa tanang
nagkalain-laing buhatan sulod sa Komisyon;
o) Aron ipahibalo ang gikinahanglan nga mga lagda ug regulasyon alang sa pagpatuman niini
nga Balaod;
p) Sa paggamit sa ubang mga gahum ug mga gimbuhaton nga mahimong imando sa
Presidente sa Republika sa Pilipinas; ug
q) Pagrepresentar sa mga Lumadnong Komunidad/Katawhang Pilipino sa tanang
internasyonal nga mga komperensya ug mga kombensiyon nga may kalabotan sa mga
lumad ug uban pang may kalabutan nga mga kabalaka.
GIPADAYAG ni SEC. 45. Accessibility ug Transparency. - Ubos sa mga limitasyon nga
mahimong gihatag sa balaod o sa mga lagda ug regulasyon nga giproklamar subay niini, ang
tanan nga opisyal nga mga rekord, mga dokumento ug mga papel nga may kalabotan sa
opisyal nga mga aksyon, mga transaksyon o mga desisyon, ingon man ang mga datos sa
panukiduki nga gigamit ingon basihan sa pagpauswag sa palisiya sa Komisyon mahimong
magamit sa publiko.
GIPADAYAG ni SEC. 46. Mga opisina sulod sa NCIP. - Ang NCIP kinahanglan adunay
mga musunod nga mga opisina nga responsable sa pagpatuman sa mga palisiya nga gihatag
pagkahuman:
a) Opisina sa Ancestral Domains - Ang Opisina sa Ancestral Domains maoy responsable sa
pag-ila, delineasyon ug pag-ila sa yutang kabilin/mga dominyo. Kini usab ang responsable sa
pagdumala sa yutang kabilin/mga dominyo subay sa usa ka master plan ingon man ang

pagpatuman sa mga katungod sa ancestral domain sa mga Lumadnong
Komunidad/Katawhang Lumad nga gihatag sa

Kapitulo III niini nga Balaod. Mag-isyu usab kini, sa gawasnon ug naa say nahibaw-an nga
pagtugot sa hingtungdan nga mga Lumadnong Komunidad/Katawhang Lumad, sertipikasyon
sa dili pa ang paghatag ug bisan unsang lisensya, pag-arkila o permiso alang sa pagpahimulos
sa mga natural nga kahinguhaan nga makaapekto sa interes sa mga Lumadnong
Komunidad/Katawhang Lumad o sa ilang mga yutang kabilin ug sa pagtabang sa mga
Lumadnong Komunidad/Katawhang Lumad sa pagpanalipod sa teritoryal nga integridad sa
tanang ancestral domain. Kini usab mobuhat sa uban nga mga gimbuhaton nga gikonsiderar
sa Komisyon nga angay ug gikinahanglan;
b) Opisina sa Polisiya, Pagplano ug Pagpanukiduki - Ang Sa mga Kuto sa Polisiya, Pagplano
ug Pagpanukiduki mao ang responsable sa pagporma sa angay nga mga palisiya ug programa
alang sa mga Lumadnong Komunidad/Katawhang Lumad sama sa, apan dili limitado sa,
pag-ugmad sa Lima ka Tuig nga Master Plan para sa mga lCC/Katawhang Lumad. Ang
maong plano kinahanglang moagi sa proseso nga matag lima ka tuig, ang Komisyon
maningkamot sa pagtimbang-timbang sa plano ug maghimog mga sangpotanan subay sa
nag-usab-usab nga mga sitwasyon. Ang Opisina kinahanglan usab nga mohimo sa
dokumentasyon sa naandan nga balaod ug magtukod ug magmentinar sa usa ka Research
Center nga magsilbi nga tipiganan sa etnograpikong impormasyon alang sa pagmonitor,
ebalwasyon ug pagporma sa polisiya. Kini motabang sa lehislatibo nga sanga sa nasudnong
gobyerno sa pagporma sa angay nga lehislasyon nga makabenepisyo sa mga Lumadnong
Komunidad/Katawhang Lumad;
c) Opisina sa Edukasyon, Kultura ug Panglawas - Ang Opisina sa Kultura, Edukasyon ug
Panglawas maoy responsable sa epektibong pagpatuman sa edukasyon, kultural ug giabangan
nga mga katungod sama sa gihatag niini nga Balaod. Kini motabang, magpasiugda ug
mosuporta sa mga eskwelahan sa komunidad, pormal ug dili pormal, para sa kaayohan sa
lokal nga lumadnong komunidad, ilabina sa mga dapit diin ang kasamtangan nga mga
pasilidad sa edukasyon dili maabot sa mga miyembro sa lumad nga grupo. Kini modumala sa
tanang mga programa sa scholarship ug uban pang mga katungod sa edukasyon nga gituyo
alang sa mga benepisyaryo sa ICC/IP sa pakig-alayon sa Department of Education, Culture
and Sports ug sa Commission on Higher Education. Kini mohimo, sulod sa mga limitasyon sa
anaa nga gahin, usa ka espesyal nga programa nga naglakip sa lengguwahe ug bokasyonal nga
pagbansay, panglawas sa publiko ug programa sa pagtabang sa pamilya ug giabangan nga mga
sakop.
Kinahanglan usab nga ilhon niini ang mga Lumadnong Komunidad/Katawhang Lumad nga
adunay potensyal nga pagbansay sa propesyon sa panglawas ug dasigon ug tabangan sila sa
pagpalista sa mga eskwelahan sa medisina, nursing, physical therapy ug uban pang mga
kaalyado nga kurso nga may kalabotan sa propesyon sa panglawas.
Alang niini nga katuyoan, ang NCIP kinahanglan nga magbutang ug usa ka representante sa
matag usa sa giingon nga mga opisina nga personal nga mobuhat sa nauna nga buluhaton ug
kinsa ang makadawat mga reklamo gikan sa mga Lumadnong Komunidad/Katawhang Lumad
ug mapugos nga aksyon gikan sa angay nga ahensya. Kinahanglan usab nga bantayan niini
ang mga kalihokan sa National Museum ug uban pang susamang ahensya sa gobyerno nga

kasagarang gituyo sa pagdumala ug presensya sa mga makasaysayanon ug arkeolohiko nga
artifact sa mga Lumadnong Komunidad/Katawhang Lumad ug mahimong responsable sa
pagpatuman sa uban pang mga gimbuhaton nga mahunahuna sa NCIP nga angay ug
gikinahanglan;
d) Opisina sa Socio-Economic Services ug Espesyal nga Kabalaka. - Ang Opisina sa
Socio-Economic Services ug Espesyal nga Kabalaka magsilbi nga Opisina diin ang NCIP
makig-alayon sa mga hingtungdan nga ahensya sa gobyerno nga espesyal nga gitahasan sa
pagpatuman sa lain-laing mga batakang socio-economic nga serbisyo, mga polisiya, mga
plano ug mga programa nga nakaapekto sa mga Lumadnong Komunidad/Katawhang
Lumad aron masiguro nga ang mao usab husto ug direktang natagamtaman nila. Kini usab
ang responsable sa uban pang mga gimbuhaton nga mahunahuna sa NCIP nga angay ug
kinahanglan;
e) Opisina sa Empowerment ug Human Rights - Ang Opisina sa Empowerment ug Human
Rights kinahanglang magsiguro nga ang mga lumad nga sociopolitical, kultural ug
ekonomikanhon nga mga katungod gitahud

ug giila. Kinahanglang segurohon niini nga ang mga mekanismo sa pagpalig-on sa kapasidad
matukod ug ang mga Lumadnong Komunidad/Katawhang Lumad mahatagan sa matag
kahigayonan, kon ilang pilion, sa pag-apil sa tanang lebel sa paghimog desisyon.
Kinahanglan usab nga siguruhon niini nga ang mga batakang tawhanong katungod, ug uban
pang mga katungod nga mahimong matino sa NCIP, ubos sa naglungtad nga mga balaod, mga
lagda ug regulasyon, gipanalipdan ug gipasiugda;
f) Opisina sa Administratibo - Ang Opisina sa Administratibo maghatag sa NCIP og
ekonomikanhon, episyente ug epektibo nga mga serbisyo nga may kalabotan sa mga
personahe, pinansya, mga rekord, kagamitan, seguridad, mga suplay ug mga may
kalabutan nga serbisyo. Kini usab ang modumala sa Ancestral Domains Fund; ug
g) Legal Affairs Office- Adunay usa ka Legal Affairs Office nga magtambag sa NCIP sa
tanang legal nga mga butang mahitungod sa mga Lumadnong Komunidad/Katawhang Lumad
ug maoy responsable sa paghatag sa mga Lumadnong Komunidad/Katawhang Lumad og
legal nga tabang sa litigasyon nga naglambigit sa interes sa komunidad. Maghimo kini og
pasiuna nga imbestigasyon base sa mga reklamo nga gipasaka sa mga Lumadnong
Komunidad/Katawhang Lumad batok sa usa ka natural o huridical nga tawo nga gituohang
nakalapas sa mga katungod sa ICCs/UPs. Pinasikad sa mga nakaplagan niini, kini ang
magpasiugda sa pagpasaka sa angay nga legal o administratibong aksyon ngadto sa NCIP.
GIPADAYAG ni SEC. 47. Ubang mga Opisina. - Ang NCIP adunay gahum sa paghimo
ug dugang nga mga opisina nga maisip nga gikinahanglan ubos sa kasamtangan nga mga
lagda ug regulasyon.
GIPADAYAG ni SEC. 48. Regional ug Field Offices. - Ang mga kasamtangang rehiyonal ug
field offices magpabilin nga molihok ubos sa gipalig-on nga istruktura sa organisasyon sa
NCIP. Ang ubang mga field offices pagahimoon bisan asa nga angay ug ang sumbanan sa
staffing niini itakda sa NCIP: Basta, nga sa mga probinsya diin adunay mga Lumadnong
Komunidad/Katawhang Lumad apan walay natad sa mga buhatan, ang NCIP magtukod ug

mga field office sa maong mga probinsya.
GIPADAYAG ni SEC. 49. (opisina sa Executive Director. - Ang NCIP magmugna sa Opisina
sa Executive Director nga magsilbing secretariat niini. Ang buhatan pagapangunahan sa usa
ka Executive Director nga itudlo sa Presidente sa Republika sa Pilipinas sa rekomendasyon sa
NCIP sa usa ka permanente nga basehan. Ang staffing pattern sa buhatan kinahanglang
matino sa NCIP ubos sa kasamtangan nga mga lagda ug regulasyon.
GIPADAYAG ni SEC. 50. Konsultatibo nga Lawas. - Usa ka lawas nga gilangkuban sa
mga tradisyonal nga mga lider, mga tigulang ug mga representante gikan sa kababayen-an
ug kabatan-onan nga sektor sa lain-laing mga Lumadnong Komunidad/Katawhang Lumad
ang pagahimoon sa NCIP matag karon ug unya aron sa pagtambag niini sa mga butang
nga may kalabutan sa mga problema, pangandoy ug interes sa mga Lumadnong
Komunidad/Katawhang Lumad.

KAPITULO VII NASYONAL NGA KOMISYON SA MGA LUMAD (NCIP)

No Comments